کتاب مکیال المکارم (جلد اول و دوم) به معنای «معیار سنجش خوبی‌ها» است و نام کتابیست که به سفارش خود حضرت مهدی (ارواحنا له الفداء) نوشته شده است. در این کتاب به تفصیل راجع به فواید دعا برای فرج سخن گفته شده است.
نویسنده ی این کتاب گرانقدر، «محمد تقی موسوی اصفهانی» ماجرای نوشتن مکیال المکارم را چنین تعریف می کند:
معرفی کتاب مکیال المکارم
کتاب مکیال المکارم اثر سید محمدتقی موسوی اصفهانی است. این کتاب، از جمله کتاب‌های انتشارات کتاب جمکران است که به زبان عربی نوشته شده و توسط مهدی حائری یزدی به فارسی ترجمه شده است. علی‌رغم این‌که عنوان کتاب، فوائد دعا برای حضرت قائم است، اما نویسنده مباحث دیگری را نیز دربارۀ حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بیان می‌دارد. نویسندۀ این اثر، آن را با هدف شکر نعمت وجود حضرت قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نوشته است. وی در مقدمه، انگیزۀ اصلی خود را از تألیف این کتاب، دستور حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بیان می‌کند. علاوه بر این، در مقدمه از دیدار خود با امام در عالم رؤیا و دستور آن حضرت برای نگارش کتاب سخن گفته است. نویسنده مدعی است که نام این اثر توسط امام زمان انتخاب شده است.
وی می‌گوید: «حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را در خواب دیدم که با بیانی روح‌انگیز فرمودند: این کتاب را بنویس و عربی هم بنویس و نام او را بگذار: مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم همچون تشنه‌ای از خواب بیدار و در پی اطاعت امرش شدم، ولی توفیق یاری‌ام نکرد، تا این که در سال گذشته (۱۳۳۰ ه. ق) به مکّه معظّمه سفر کردم، و چون آنجا را وبا گرفت، با خداوند – عزّوجلّ – عهد بستم که هرگاه مرا از مهلکه نجات دهد و بازگشتم را به سوی وطن آسان گرداند، تألیف این کتاب را شروع نمایم. پس خداوند بر من منت نهاد و مرا به سلامت به وطن بازگرداند. همچنان که همیشه مواهب و الطافش شامل حال من بوده است، پس به تألیف اقدام نمودم».
کتاب مکیال المکارم از کیست؟
نویسندۀ کتاب مکیال المکارم، مرحوم علامه سید محمدتقی موسوی اصفهانی مشهور به فقیه احمدآبادی فرزند سید عبدالرزاق از علمای بزرگ اصفهان است. وی نزد بزرگانی همچون محمد کاشانی، میرزا بدیع، عبدالکریم جزی و سید ابوالقاسم دهکردی و پدرش سید عبدالرزاق، شاگردی کرد. ایشان موفق به کسب درجۀ روایت و اجازۀ اجتهاد شد. در طول دورۀ کوتاه حیات خود، نزدیک به هفده جلد کتاب و رساله نوشت که از میان آن‌ها، چهار مجلد آن پیرامون حضرت قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، غیبت، انتظار و وظایف منتظران است. علامه سید محمدتقی موسوی اصفهانی در سال 1348 ق درگذشت و در کنار پدر بزرگوارشان در قبرستان تخت فولاد اصفهان، به خاک سپرده شد.
درباره کتاب مکیال المکارم
همان‌طور که از نام کتاب مکیال المکارم مشخص است، موضوع آن بررسی فوائد دعا برای حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است. اما تنها بخش عمده‌ای از این کتاب به این موضوع اختصاص یافته و مؤلف، به بحث‌های دیگر دربارۀ امام زمان نیز پرداخته است. اثر پیش رو، پژوهشی در باب لزوم شناخت امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، دعا برای آن حضرت و فوائد دنیایی و آخرتی آن است که حول محور بیش از 1000 حدیث گرد آمده است.
اثر حاضر، در دو جلد و در هشت بخش، به صورت استدلالی، به تشریح و توضیح فوائد دعا برای آشکار شدن حجت الهی پرداخته است. سپس با بیان دلایل عقلی و نقلی، ضرورت دعای بسیار برای تعجیل در فرج منجی عالم بشریت اثبات شده است. نویسندۀ اثر، مجموعۀ توسلات و دعاها در اوقات مختلف را مطابق با دستورات اهل بیت (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نقل کرده و در خصوص کیفیت دعا برای تعجیل فرج امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، بحث کرده است.
این کتاب، دربردارندۀ بحث‌های مهم و بااهمیتی در زمینه‌های کلام، فقه، حدیث، رجال، فلسفه و ادبیات است که با سبک جالب، نتیجه‌گیری‌های درست و اسلوب بدیع همراه است. بسیاری از مطالب مربوط به حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و عقیدۀ مهدویت، تحت عنوان دعا برای آن حضرت و تضرع به درگاه باری تعالی جهت حفظ وجود شریف ایشان از آفات و ناملایمات، مورد بحث قرار گرفته است. کتاب مکیال المکارم مشتمل بر بیش از ۱۰۰۰ حدیث و دارای هشت باب به شرح ذیل است:
• بخش اول: وجوب شناخت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)
• بخش دوم: امام زمان ما حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است.
• بخش سوم: بخشی از حقوق امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بر شیعیان.
• بخش چهارم: ویژگی‌های حضرت که مستوجب دعای مردم در حق اوست.
• بخش پنجم: فواید دعا برای فرج صاحب الزمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف).
• بخش ششم: اوقات و حالاتی که در آن‌ها دعا برای حضرت و تعجیل فرج تأکید شده است.
• بخش هفتم: چگونگی دعا برای تعجیل فرج و پاره‌ای از دعاهای مأثور.
• بخش هشتم: در بقیۀ اموری که سبب قرب به حضرت می‌شود و حضرت را خوشحال می‌کند و نزد او پرارزش است.
برشی از کتاب مکیال المکارم
دعا برای تعجیل فرج حضرت ولی‌عصر ارواحنا فداه وظیفه‌ای بزرگ بر عهدۀ تمامی شیعیان و دوستان ائمّۀ اطهار (علیهم السلام) است که می‌بایست این سنّت پسندیده بین ایشان به صورت گسترده‌ای رواج یابد، و همگان به این برنامۀ مهم دینی توجّه کامل داشته باشند و یکدیگر را به آن وادار سازند و نجات دنیا و آخرت خود را در آن ببینند. بسیار اتّفاق افتاده که مردم با کمبود باران مواجه شده‌اند و بر اثر آن به خشکسالی و قحطی و گرانی دچار گردیده‌اند و خسارت‌های سنگینی به آنان رسیده است. امّا پس از دعا و نیایش به درگاه خداوند، باران سودمندی برایشان باریده و رحمت الهی بر مردم فرو ریخته و طراوت و شادابی همه‌جا را فرا گرفته است.
در احادیث تأکید شده که علّت کمبود باران؛ امور طبیعی و مادّی نیست، بلکه علّت اصلی بعضی از گناهان مردم است، به خصوص گناهانی که در مقابله با احکام و سنّت‌های الهی، و روی گرداندن از اولیای حق، و به بازی گرفتن امور معنوی و امدادهای غیبی، صورت می‌گیرد. خداوند این کمبودها و فشارها را پیش می‌آورد تا مردم از خواب غفلت بیدار شوند و قدرت کامل دست غیب و قادر متعال را لمس کنند، و با نهایت اشتیاق و اخلاص و تواضع به سوی حجّت‌های الهی روی آورند و از گناهان خود توبه کنند و به عجز و درماندگی خویش اقرار نمایند.
جز خداوند کیست که آب گوارا و شیرین از آسمان فرو ریزد؟ و تشنگان را سیراب و مزارع را سرسبز و خرّم، و زمین‌های خشک را با طراوت و شاداب گرداند و روح تازه‌ای در اجزای گیتی بدمد؟ از نماز و تضرّع پیامبران و امامان، و مردمان با ایمان در طلب باران، و استجابت دعای ایشان در طول تاریخ حکایت‌های خواندنی و شنیدنی فراوانی بر جای مانده و نکته‌های بسیار ضبط گردیده است که این مقدّمه، مجال اشاره‌ای به آن‌ها را هم ندارد.
البته عدّه‌ای هم در چنین مواقعی به یأس و ناامیدی دچار می‌گردند و به شکل‌های مختلف از قبیل خودباختگی و کفرورزی، انکار ضروریّات دینی، تمسخر مردان دینی و … واکنش‌های منفی از خود نشان می‌دهند. نظیر همین وضع در مورد فقدان هر یک از نعمت‌های بزرگ، در هر جامعه‌ای پیش می‌آید و از جمله در جریان غیبت‌های انبیا و اولیا، همواره پدید آمده است، که بر اثر بعضی از گناهان بزرگ و ناسپاسی‌های مردمان نسبت به نعمت‌ها و آیت‌های خاصّ الهی، خداوند حجّت خویش را از دیدگانش پنهان داشته و از سعادت و توفیق دیدار پیامبر با امام، عموم افراد جامعه را محروم ساخته است.
